Haqqlı çıxma sənəti

Haqqlı çıxma sənəti

Mübahisə əsasən iki və ya daha çox fərqli fikrin toqquşmasından yaranır. Ancaq mütləq deyil ki, bu mübahisədə hər iki tərəf də qazansın, tamaşaçı yalnız bir tərəfin qalibiyyətini görmək istəyir. Yəqin bunun bir sənət sahəsinə daxil edilməsi sizlər üçün qəribə gələ bilər. Artur Şopenhauer Eristik Dialektika adlı kitab yazıb. Bu kitab mübahisələr və bu mübahisələrin gedişatını, qazanmağa çalışmağı və rəqibi sındırmağın üsulları haqqındadır. Eristik dialektika mübahisə sənətidir mütləq haqqlı çıxmaq məqsədilə istifadə edilən bir mübahisə sənətidir.Əsas hədəf haqqlı çıxmaqdır, həqiqəti tapmaq deyil. Hər nə olursa olsun mübahisədə qazanmaq ilkin şərtdir, burada sənin haqqlı və ya haqqsız olmağının heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Hələ bununla məhdudlaşmır, ikinci tərəfi kiçik düşürmək, sındırmaq və onun fikirlərini mənasızlaşdırmaqda bu sənətə daxildir. Bütün bu sənət üçünsə cəmi 38 hiylə metodu var. Hiylənin ilkin mərhələlərində mübahisə daha mədəni şəkildə gedir. Ümumiyyətlə mübahisənin hansı kateqoriya insanlar arasında baş verməsi də diqqətə alınmalıdır. Əgər kifayət qədər savadlı və cəmiyyət içərisində müsbət tərəfləri ilə tanına şəxslərdirsə onlar o zaman mübahisəni elə mədəni şəkildə elə hiylənin lap birinci sırasından başlayırlar əsasən. Bura mübahisə mövzusunu genişləndirmək başqa mövzularla əlaqəndirmək, əks arqument, mütləqləşdirmək və.s daxildir. Hiylənin orta mərhələlərində isə rəqibin əsəbləri ilə oynamaq, onu əsəbləşdirmək və hətta bununla kifayətlənməyib ona yeni ad düşünməkdə bu hiylənin içinə daxildir. Sonrakı və sonuncu mərhələlər isə artıq nə olursa olsun oyunu qazanmağın mütləqliyi vacib olduğundan bütün üsullara yol atılır, təhqir, incitmək, aşağılamaq, zəiflikdən istifadə, əks arqumentlər və yalan arqumentlər fikirləşib ona elmi don geyindirmək və əsəbinin zəif nöqtlərini tapıb auditoriyadan dəstək almaq.

Hesab etməyin ki, mübahisədə qazanan haqqlıdır. Bu mütləq qazanmaq vacib olan bir metodur, bunun üçün qeyri insani davranışlara belə əl atılır. Mübahisədə həqiqətin payı ola və ya olmayada bilər.

Aristotel isə öz “Mövzular” əsərində mübahisəyə dair bir neçə fikir bildirir:

v  Hər qabağına çıxan adamla mübahisə etmə;

v  Təkcə yaxşı tanıdığın, axmaq şeyləri müdafiə etməyəcək qədər dərrakəli və utanılacaq vəziyyətə düşməyəcəyini bildiyin adamlarla mübahis et;

v  Nüfuzunun diktə etdiklərinə görə deyik, səbəblərə, əsaslara söykənərək mübahisə etməyi bilənlərlə mübahisə et;

v  Təqdim olunan səbəbləri dinləyib nəzərə alanlarla;

v  Reallığa dəyər verən, rəqibin ağzından belə olsa, yaxşı səbəbləri məmnuniyyətlə dinləyən və rəqibin doğru sözlər belə deyəndə, yəni özü haqsız olanda da bunu həzm edəcək qədər ədalət hissinə malik olanlarla mübahisə et.