Oliqarx bizi necə idarə edir?

Gustave Le Bon “Xalqların və kütlənin psixologiyası” kitabında kütlənin xarakteri və onların xarakterlərinə uyğun mühitə uyğunlaşması haqqında çox dəyərli fikirlər söyləyir. Onun kütlə haqqında söyləmiş olduğu məhz bir kəlmə fikir elə bütün kitabı oxunduqdan sonra insanın kütlə haqqında formalaşan fikrini tam ifadə edir. “Kim kütləni yanlışlığa sürükləyə bilirsə, məhz elə o, asanlıqla kütləni idarə edənə çevrilir; kütləyə ağıl vermək istəyən isə, həmişə onun qurbanı olur”.

Yəqin düşünürük ki, Fransalı bir yazar öz ətrafında və yaşadığı mühitdə nəyi görübsə elə ona uyğun fikirlər söyləyir və elə onun düşüncəsi məhz yaşadığı yerdən formalaşıb. Nəzərə alsaq ki, insanlar və ya xalqlar öz irqlərinə və xarakterlərinə görə biri birindən fərqlənir amma buna rağmən mahiyyətcə onlar azadlığı, nökərliyi, çətinliyi eyni dərk edirsə deməli hardasa ortaq nöqtələr mövcuddur. Mən Fransadan deyil, öz yaşadığımız ölkənin xarakterindən və insan psixologiyasından yazmaq istəyirəm. Biz hər birimiz düşünürük və özümüzə və ya ətrafımızda baş verənləri daha yaxşı dərk edənlərə sual veririk. Alı Vəlidən daha savadlıdır və bacarıqlıdır, niyə görə Vəli daha yaxşı idarəçidir? Axı regionu, ölkəni, sistemi daha savadlı və bacarıqlı olan daha yaxşı idarə etmirmi? Sadəcə bu sualda ilişib qalmışıq və hesab edirik ki, əgər bu sualın cavabını tapsaq və bəlkə də nələrəsə təsir edib özümüzü xilas edə bilərik. Amma heç düşünmürük ki, biz azadlığa, bərabərliyə çatmaq üçün bəlkə başqa sual haqqında düşünüməliyik? Bəlkə bizim gördüklərimiz bizi doğru istiqamətə aparmır? Ümumiyyətlə biz nə istəyirik? Bizə azadlıq lazımdırmı?

Eyni kitabda müəllif Napoleonun uğur hekayəsindən danışır. O qeyd edir ki, o qələbələri məhz Napoleon olduğu üçün qazanmayıb, nə də qələbələri hesabına hökumdar olmamışdır.Həmin vaxt xalq azadlıqdan əziyyət çəkirdi və qul olmağa can atırdı. Xalq itaətə məcbur edildi və onlar bundan hüzr tapdılar, insanlar, əsgərlər heyvan sadiqliyi ilə, əyanlar və məmurlar isə öz yaltaqlığı ilə rahatca itaətə razı oldular. Sizcə bu səhnə biz bir şeyləri xatırlatmırmı? Sovetlərdə insanlar bir sistemin tərkibində dinməz, lal-kar səssiz kütlə idi və onlar yalnız idarə olunurdu. Sonra onlar azadlıq istədi və azadlığa nail oldular amma təcrübələri olmadıqları üçün yeni yaranmış başqa sistemə tabe oldular, bu məşhur Şevarnadze dövrünə təsadüf edir. Bir müddət keçəndən sonra onlar yenə azadlıq və inkişaf edən dünyada hüquqlar arzuladılar.Və onlar yenə buna nail oldular, 2004-cü ildə Qızılgül İnqilabı ilə Qafqaz yerindən silkələndi. Bir zaman kurşağı keçdikdən sonra azadlıqdan imtina etmək istədilər, onlar azad və bərabar hüquqlu cəmiyyətdə yaşamaq istəmədilər, azadlıq onları yorur, üzərlərinə öhdəlik qoyurdu, bu səbəbdən hər şeyi onlar üçün edəcək bir xilaskar istədilər və kütlə 2012-ci ildə öz qərarını verdi və onlar bunun üçün sərvətə malik şəxsi ən yaxşı xilaskar hesab etdilər. Böyük inqilabdan sonrakı illərdə xalq nə istəyirdi yox dünya hansı standartlarla yaşayırsa bizdə onunla yaşamaq və axına qoşulmaq prinsipi vardı. Biz müqayisə edəndə 10 il bundan əvvəlki və hazırkı hakimiyyəti müqayisə edirik və əqli şəkildə başa düşürük ki, 10 il bundan əvvəl artıq uzaq tarixdir və biz 10 il bundan əvvəl bizimlə eyni reytiniqdə duran ölkələrə və indiki indeksdə ölkəmizin vəziyyətinə baxıb müqayisə etməliyik. Biz bir neçə il bundan əvvəlki özümüzü istəyirikmi? Təbii ki, yox, bir neçə il bundan əvvəlki həyat tərzimizi istəyirikmi təbii ki, yox. Onda niyə biz 10 il bundan əvvəlki sistemi istəyirik?

 Son illərdə siyasət məhz kütlənin psixologiyasına görə idarə edilir. Gəlin bu ölkədə böyük xalqların psixologiyasına nəzər yetirək. Bir gürcü üçün hal-hazırda torpaqdan, dindən, millətçilikdən başqa dəyər varmı? Mən təbii ki, burada istisnaları deyil böyük kütləni nəzərdə tuturam. Bu ölkədə yaşayan ən böyük etnik azlıqa mənsub olan azərbaycanlılar üçün “bu gündən sabaha qədər çörəyim olsun”dan başqa dəyər varmı? (Bu haqqda daha geniş “yazılmamış keçmiş" blogunu oxuya bilərsiniz) Bir erməni üçün “Böyük Ermənistandan” başqa xəyal varmı? Bu günki hakimiyyətində olan yüksək vəzifəli məmurların heçdə yüksək savadı yoxdur, hətta ali savadı olmayan nazirimiz də var. İdarəçilik birbaşa kütlə psixologiyasına uyğun şəkildə həyata keçirilir. Ölkənin xarici borcu demək olar ki, hər kvartalda artır, bununla yanaşı ölkədə işsizlərin, ac insanların sayı isə hər gün artır. Bu isə yalnız kiçik bir hissəni daha çox narahat edir. Bəs böyük kütlə niyə xoşbəxtdir?

Kütləyə bilavasitə dindarlıq təsiri. Bir neçə ay bundan əvvəl kilsə ətrafında olan meşəliklər himayə və öhdəlik adı altında Gürcüstan kilsəsinə təhvil verildi. Əvəzində isə kilsə “Biz qərbə tərəf getməkdən xilas edən yeganə güc məhz Oliqarxdır, o Gürcü xalqının dininin, dilinin və torpaqlarının itirilməsinin qarşısını alır, biz ac olmağa razıyıq amma öz kimliyimizdən imtina etməyə yox”, təbii ki, heç vaxt azadlıq hissini dada bilməyən böyük kütlə üçün bu böyük bir həqiqət idi. Kütlə öz ölü ideyalarından və onlara təklif olunan Allahlarından o qədər yapışıblar ki, onlara minlərlə arqument gətirilsədə onları doğru bildikləri həqiqətən çəkindirmək mümkün deyil. Bu sadəcə bir misaldır, bununla yanaşı onlar daha çox üstünlüklərdən faydalanır və daha çox sərvət qazanırlar.

Uzun illərdir suni şəkildə David Qareci məsələsi var. Heç kim üçün sirr deyil ki, son bir neçə ildə Rusiya tərəfindən maliyyələşən, milli şüur adı altında insalara psixoloji olaraq təsir edən bir neçə qrup yaranıb. Bu təbii ki, bir teatr səhnəsinin davam edən səhnələrindən biridir, silsilə səhnələrindən biri. Böyük kütlə aktiv siyasətdən bir yerə him tökməkdən tamamilə ayrılıb. Bu açıq təfəkkürlü kütlənin qarşısına atılmış maneçilikdir, onlara böyük gücə qarşı vuruşmaqda xeyli əngəl yaradır. Hətta onların uzun caynaqları regionlara qədər uzanmaqdadır.Təbii ki, may ayında keşişin açdığı hoqqabazlıq da məhz bu düzmə-qoşma işlərin bir parçası idi.

Niyə son seçkilərin birində insanları sadəcə 5 kq kartofla almaq mümkün oldu? Çünki, insanlar üçün milli dəyər yoxdur, onlar üçün bu gün özümü necə xilas edəcəm deyə məfhum var. Onlar 1960-cı illəri və 1991 –ci illərdəki çətinlikləri hələ də unutmayıblar onların aclıqlarla bağlı qorxuları var, onlar üçün ən vacib sosial, siyasi məsələlər yox məhz mədə psixologiyasıdır və təbii ki, bu onların qorxularından irəli gələrək hardasa haqqlı bir arqumentdir. Yeni nəslin psixologiyasında belə bir irsi ötürülmə olmadığına görə bunu biz heç bir şəkildə başa düşə bilmirik, neçə ki, onlar bizim azadlıq hərəkatımızı anlamadıqları kimi.

Davamı var...